فاق لاستیک چیست؟
به میزان ارتفاع دیواره جانبی تایر نسبت به پهنای لاستیک بر حسب میلی‌متر، فاق لاستیک گفته می‌شود. بیش‌ترین تاثیر آن در امر کنترل و فرمان‌پذیری خودرو می‌باشد. در واقع کاهش ارتفاع دیوارهی تایر یا همان فاق لاستیک به دلیل افزایش سطح تماس تایر با زمین، در شعاع چرخش کم‌تر باعث می‌شود تا فرمان‌پذیری و چسبندگی خودرو به خصوص سر پیچ‌ها افزایش یابد.
فاق تایر درصدی است که نشان می‌دهد چه مقدار از لاستیک را در خارج از لبه‌ی رینگ در مقایسه با پهنا یا عرض واقعی تایر را می‌بینید. فاق لاستیک بسیار مهم است و می‌تواند نحوه‌‌ی رفتار و عملکرد تایر را تعیین کند. نسبت ابعاد منظر لاستیک یاارتفاع دیواره جانبی لاستیک را به عنوان درصدی از عرض لاستیک توصیف می‌کند. به فاق لاستیک اصطلاحا «نسبت منظر» هم گفته می‌شود.
همین موضوع باعث شده است تا روز به روز شرکت‌های خودروسازی به سمت استفاده از لاستیک‌هایی با فاق کوتاه‌تر روی بیاورند و کیفیت رانندگی محصولات‌شان را افزایش دهند. اما باید توجه داشت که کاهش فاق لاستیک به معنی کاهش کیفیت سواری خودرو خواهد بود و لاستیک‌های با دیوارهی جانبی بلندتر سواری نرم‌تری را به ارمغان می‌آورند.
به عنوان مثال، اگر فاق لاستیک یک تایر 70 باشد، به این معنی است که ارتفاع دیواره جانبی این تایر معادل 70 درصد از عرض آن است. به عنوان مثال؛ 205/70 R16 83 V، در این مورد فاق تایر معادل 70 درصد است. هر کدام از اعداد و علائم روی تایر بیانگر ویژگی خاصی از لاستیک است که شامل: نوع لاستیک، پهنای لاستیک، ارتفاع دیواره یا فاق لاستیک، تاریخ تولید، قطر رینگ، شاخص بار و شاخص سرعت، شاخص چسندگی و … است.
همان‌طور که در تصویر بالا می‌بینید، فاق لاستیک در کنار عدد ۲۲۵ که «نشان‌دهنده پهنای تایر» است، قابل مشاهده است. پس ۲۲۵/۵۵ یعنی در این حالت ارتفاع دیواره جانبی تایر به اندازه ۵۵ درصد پهنای آن است. یک محاسبه ریاضیاتی سریع به ما می‌گوید، فاق این لاستیک تقریبا برابر با ۱۲۴ میلی متر است. برای درک هرچه بهتر اعداد بالا، داشتن یک نگاه کلی نسبت این اعداد خالی از لطف نیست.
به عنوان مثال، طبق تصویر بالا اگر روی دیوارهی جانبی یک لاستیک حک شده باشد: P 225/55 R 15 95 H
- نماد P «مخفف P-Metric» – نشان می‌دهد که لاستیک مختص خودروهای سدان یا سواری است.
- عدد ۲۲۵ «پهنای تایر بر حسب میلی متر» – عرض لاستیک بر حسب میلی متر است.
- عدد ۵۵ «فاق لاستیک بر حسب درصد» – نسبت ارتفاع دیواره تایر به پهنای آن است.
- نماد R «مخفف کلمه رادیال» – به معنای تیوبلس بودن لاستیک است.
- عدد ۱۵ «قطر رینگ بر حسب اینچ» – اندازه رینگ را نشان می‌دهد.
- عدد ۹۵ «شاخص بار» – این عدد حداکثر ظرفیت تحمل وزنی را بیان می‌کند.
- نماد H «نماد سرعت» – این علامت نشان دهنده میزان سرعت مجاز است.
فاق لاستیک چه کاربردی دارد؟
هرچه نسبت منظر یا «فاق» یک لاستیک بیش‌تر باشد، دیوارهی جانبی تایر به‌تبع بلندتر خواهد بود. وسایل نقلیه سنگین مانند اتومبیل‌های لوکس، اتوبوس‌ها و کامیون‌ها دارای لاستیک‌هایی با نسبت ابعاد بالای ۹۵ هستند. لاستیک‌های با نسبت منظر بالاتر به دلیل فشار هوای بیش‌تر در لاستیک، با از بین بردن ضربه‌ها، سواری نرم‌تر و راحت‌تری را ارائه می‌دهند.
از سوی دیگر، خودروهای با عملکرد فوق‌العاده دارای لاستیک‌هایی با فاق کوتاه‌تر هستند. این بدان معناست که لاستیک‌های فاق کوتاه، با دیواره‌های جانبی کوتاه‌تر و سفت‌تری هستند که به لاستیک اجازه می‌دهند در پیچ‌ها مقاومت و عملکرد بهتری داشته باشند. در نتیجه هندلینگ خودرو با کاهش چرخش تایر در پیچ‌ها بهبود می‌یابد.
با این حال، لاستیک‌های فاق کوتاه راحتیِ سواری خودرو را به خطر می‌اندازند. زیرا ضربات بیش‌تری از لاستیک به سیستم تعلیق خودرو منتقل می‌شود؛ چرا که میزان باد کم‌تری در لاستیک برای جذب ضربه‌ها و لرزش‌ها وجود دارد. اکثر لاستیک‌های جاده‌ای معمولی با تعادلی بین فاق کوتاه و بلند تولید می‌شوند تا ضمن حفظ یک سواری راحت، هندلینگ خوبی را برای خودرو به همراه داشته باشند.
اهمیت فاق لاستیک برای راننده چیست؟
اگر می‌خواهید سوار جیپ یا پاترول خود شوید، تایرهای فاق بلند به‌دلیل ارتفاع بیش‌تر دیوارهی کناری مشخصا عملکرد بهتری به شما ارائه می‌دهند. وقتی در گل‌ولای هستید، بلندی فاق در کناره‌های لاستیک باعث افزایش کشش و چسبندگی خودرو می‌شود. هرچه نسبت ابعاد فاق لاستیک بیش‌تر باشد مسلما ارتفاع لاستیک نیز به وضوح بلندتر خواهد بود. حتما تا به حال به لاستیک کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، حتی خودروهای شاسی‌بلند و لوکس دقت کرده‌اید که دارای ارتفاع بالایی در حدود ۹۵ درصد پهنای تایر هستند.
همان‌طور که گفتیم چنین لاستیک‌هایی ممکن است در زمینه هندلینگ عملکرد چشم‌گیری نداشته باشند، اما مطمئنا به دلیل هوای بیش‌تر در داخل لاستیک‌ها، سواری نرم‌تری را برای شما فراهم می‌کنند. لاستیک‌های با فاق کوتاه با ارائه هندلینگ بهتر در پیچ‌ها، نقش یک قهرمان را ایفا می‌کنند. با این وجود از این نوع تایرها نمیتوان انتظار راحتی داشت، زیرا سیستم تعلیق، ارتعاشات تولید شده توسط لاستیک‌ها را بیش‌تر جذب می‌کند و احتمال آسیب به جلوبندی بیش‌تر می‌شود.
لاستیک‌های با فاق کوتاه‌تر هوای کم‌تری را در خود نگه می‌دارند و این امر ممکن است موجب خسارت به لاستیک‌ها گردد. بنابر این به منظور ارائه ترکیبی از کیفیت، هندلینگ مناسب و سواری راحت باید به کاربردی که از لاستیک انتظار دارید توجه کرد.
اندازه فاق لاستیک چگونه محاسبه می‌شود؟
در اینجا می‌توان از طریق یک فرمول ساده ریاضی، فاق لاستیک یا نسبت ابعاد دیوارهی جانبی لاستیک را محاسبه کرد؛
H «ارتفاع دیوارهی جانبی تایر» ÷ W «پهنای تایر» * 100 = نسبت منظر لاستیک (%)
فاق لاستیک چه تاثیری بر عملکرد و هندلینگ رانندگی دارد؟
با توجه به نکات گفته‌‌شده، ضروری است که هر راننده رابطه بین سرعت و اندازه تایر را درک کند. تایرهای بزرگتر با داشتن فاق بلندتر، مقاومت خودرو در برابر چپ کردن را افزایش می‌دهند که دلیل آن چسبندگی بیش‌تر و پایداری بهتر خودرو در جاده است. هنگامی که نیروی بیش‌تری برای حرکت دادن خودرو رو به جلو استفاده می شود، مسلما شتاب خودرو کاهش می یابد و به اندازه تایرهای فاق کوتاه نیروی کافی برای شتاب خودرو را ندارند.
لاستیک‌های فاق کوتاه در برابر منحرف شدن و چپ کردن مقاومت کم‌تری دارند و متقابلا می‌توانند در هر جاده‌ای بدون توجه به سرعت، سریعتر شتاب بگیرند. هنگامی که یک لاستیک با فاق کوتاه‌تر متوقف می‌شود، به دلیل کاهش خط تعادل خود به نیروی کم‌تری برای حرکت رو به جلو نیاز دارد. ارتفاع دیواره تایرها فشار هوای چرخ‌ها را تعیین می‌کند که این اندازه بسته به وزن خودرو و اندازه لاستیک‌ها در هر وسیله نقلیه متفاوت است.
تاثیر فاق لاستیک بر سرعت به چه صورت است؟
ارتفاع دیواره تایرها می‌تواند در سرعت خودرو نیز دخیل باشد، زیرا عمدتا به وزن خودرو و میزان چسبندگی بستگی دارد. افزایش ارتفاع فاق تایر، چسبندگی در جاده‌های خشک را بهبود می‌بخشد، به این معنی که می‌توان ماشین را به درستی کنترل کرد و تعادل آن را به‌خوبی را حفظ نمود. همچنین کاهش ارتفاع فاق تایر به این معنی است که شعاع چرخش چرخ کم‌تر خواهد بود و باعث می‌شود تا فرمان‌پذیری و چسبندگی اتومبیل به خصوص سر پیچ‌ها افزایش یابد. تایرهای فاق کوتاه به فشار باد بالاتری نیاز دارند که بتوانند سرعت و چابکی را بهبود ببخشند.
این دقیقا همان مسئله‌ای است که بسیاری از جوانان ایرانی بدون توجه به جوانب آن دست به تعویض لاستیک استاندارد خود با لاستیک‌های پهن‌تر و با دیوارهی کوتاه می‌زنند و البته این افراد در بسیاری از موارد پس از مدتی پی به اشتباه خود می‌برند، چرا که کاهش شدید کیفیت سواری را در پی خواهد داشت، تا حدی که عبور از کوچک‌ترین دست انداز در درون خودرو بسیار ملموس خواهد بود و حتی عمر لاستیک‌ها را نیر کاهش خواهد داد. این‌ها مواردی هستند که فارغ از زیبایی خودرو و ماشین‌باز بودن، هر راننده‌ای را آزار می‌دهد.
البته اگر به‌صورت علمی و مهندسی شده و بر حسب استاندارد از لاستیک‌های دیواره کوتاه و پهن‌تر استفاده شود، قطعا نه تنها چنین مشکلاتی پیش نمی‌آید بلکه شاهد تاثیر مثبت در کیفیت سواری خودرو نیز خواهیم بود. وقتی اندازه‌های فاق لاستیک خود را درک کنید و با آن آشنا باشید، متوجه خواهید شد که چگونه ماشین خود را برای شرایط مختلف جاده ای که در آن رانندگی می‌کنید، تنظیم نمایید.
لاستیک‌های فاق کوتاه … خوب یا بد؟
در اواخر دهه ۶۰ میلادی، اولین لاستیک فاق کوتاه با کارایی بالا ساخته شد و به سرعت موردعلاقه‌ی صاحبان BMW و پورشه قرار گرفت. امروزه، این لاستیک‌ها در دنیای ورزش‌های خودرویی به اصلی‌ترین نوع تایرها بدل شده‌اند. از هوندا آکورد گرفته تا آئودی، تایرهای کم‌حاشیه در بین دارندگان وسایل نقلیه معمولی به یک انتخاب محبوب تبدیل شده‌اند.
لاستیک‌ها همه به یک‌شکل ساخته نمی‌شوند و این قضیه برای لاستیک‌های فاق کوتاه نیز صدق می‌کند. اگر می‌خواهید لاستیک‌های فاق کوتاه را روی وسیله نقلیه خود نصب کنید، دانستن تفاوت بین لاستیک‌های فاق کوتاه و تایرهای معمولی بسیار مهم است. دیواره کناری باریک‌تر و چرخ‌های بزرگتر ظاهر اسپرت تری به لاستیک‌ها می‌بخشد. جدا از داشتن ظاهری اسپرت، لاستیک‌های فاق کوتاه دارای مزایا و معایبی نیز هستند.
مزیت‌ها
- خطرات کم‌تر هنگام ترکیدگی لاستیک: به‌هنگام ترکیدگی لاستیک ناگهان تمام وزن خودرو به رینگ منتقل می‌شود و افت ارتفاع ناگهانی خودرو، به علت تخلیه سریع باد لاستیک اتفاق می‌فتد. واضح است که هرچه ارتفاع فاق لاستیک بیش‌تر باشد، افت ارتفاع بیش‌تری در هنگام ترکیدگی رخ می‌دهد که این مورد باعث به‌هم خوردن شدید تعادل خودرو می‌شود.
- تعادل بهتر خودرو سر پیچ‌ها: فاق لاستیک، نقش بالشتک را در تایر خودرو دارد. فاق بلندتر باعث شکم انداختن لاستیک هنگام اعمال فشار می‌شود که این مورد به خودیِ خود باعث پایداری بهتر خودرو سر پیچ‌ها می‌شود.
- کاهش مصرف سوخت: دیواره‌های جانبی کوتاه‌تر همراه با الگوی آج ساده‌تر، باعث می‌شود تا لاستیک‌های فاق کوتاه مقاومت غلتشی کم‌تری داشته باشند که مصرف سوخت خودرو را کاهش می‌دهد و باعث صرفه جویی در هزینه‌ها می‌شود.
- ترمزگیری بهتر: برای جبران فضای کم‌تری که لاستیک‌های کم ارتفاع اشغال می‌کنند به رینگ‌های بزرگ‌تری نیاز است، در این صورت باید سایز رینگ را افزایش داد. این فرایند ترمز گیری بهتری را برای شما به همراه دارد.
- زیبایی چشم نواز: به طور کلی، لاستیک‌های کم‌حاشیه فوق العاده جذاب هستند! با این حال، جذابیت زیبایی شناختی آنها کاملا به ترجیحات شخصی و سلیقه شما بستگی دارد.
- چسبندگی بیش‌تر: این نوع لاستیک‌ها دارای عرض آج پهن‌تری هستند که تماس بیش‌تری با جاده برقرار می‌کنند که به آنها چسبندگی بهتری می‌دهد و تسلط راننده به روی خودرو را افزایش می‌دهد.
معایب
- خرابی زودرس جلوبندی: به علت فاق لاستیک کوتاه‌تر، ضربات بیش‌تری از نیروهای حاصل از دست‌اندازها و عوارض جاده به سیستم تعلیق خودرو منتقل می‌شود. لاستیک‌های کم حاشیه فضای کم‌تری بین وسیله نقلیه شما و جاده قرار می‌دهند، بنابراین سیستم تعلیق شما مسئول جذب ضربه است. به همین علت خرابی زودرس قطعاتی از قبیل سیبک‌ها و طَبق‌ها را در پی دارد.
- جذب بیش‌تر ضربات احتمالی به رینگ خودرو: فاصله رینگ خودرو تا زمین در صورت نصب لاستیک فاق کوتاه، کم است. لذا در صورت عبور از دست‌اندازهای شدید، احتمال آسیب و صدمه به رینگ خودروها وجود دارد. همچنین هنگام عبور از دست اندازها، برای جلوگیری از آسیب به کف خودرو باید به‌صورت مورب از آن عبور کرد.
- چسبندگی ضعیف در سطوح غیرصاف: لاستیک‌های فاق‌کوتاه به دلیل آج‌های ساده برای عملکرد روی سطوح نامنظم طراحی نشده اند. جاده‌های شنی، برفی و یخ‌بندان همگی می‌توانند مشکل ساز باشند.
- قیمت بالاتر: این لاستیک‌ها معمولاً با در نظر گرفتن بهترین عملکرد طراحی می‌شوند، بنابراین معمولاً ساختار پیشرفته‌تری دارند تا بهترین عملکرد را داشته باشند.
- ایجاد فاصله بین قطعات خودرو: ضربات و کوبش‌هایی که توسط خودرو جذب می‌شود باعث ایجاد درز بین کاپوت و بدنه خودرو و چراغ‌ها می‌گردد.
- عمر کم‌تر و سایش بیش‌تر: لاستیک‌های فاق کوتاه سریعتر از لاستیک‌های معمولی ساییده می‌شوند، زیرا آج‌های پهن آن با جاده تماس بیش‌تری دارد. پیچیدن با سرعت بالا نیز باعث می‌شود تا لاستیک‌ها به دلیل کوتاهی دیواره‌های جانبی، سریعتر فرسوده شوند.
- سفت‌تر شدن فرمان: لاستیک‌های فاق کوتاه به دلیل کوتاه بودن ارتفاع دیواره جانبی و سطح تماس بیش‌تر می‌توانند نرمی فرمان را تحت تایر قرار دهند.
- هیدروپلینینگ: به دلیل کم ارتفاع بودن دیواره‌های جانبی و آج‌های پهن‌تر، این تایرها روی برف و یخ عملکرد خوبی ندارند و می‌توانند خطر هیدروپلینیگ را افزایش دهند.